چگونگی افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی/ جایگاه ایران کجاست؟ 

ایران در حال گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن است

مبصّر با بیان اینکه کشاورزی ما در حال گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن است، تصریح کرد: تا 10 سال پیش تقریباً ضریب مکانیزاسیون در مزارع برنج کمتر از 10 درصد بود، اما در حال حاضر 85 درصد مزارع برنج کشور با کمباین برداشت می‌شود که این به معنای مدرن شدن کشاورزی در کشور ماست.

وی ادامه داد: یکی از شاخصه‌های توسعه بخش کشاورزی، میزان مصرف بذر گواهی شده است؛ ترویج مصرف این نوع بذر به دلیل محدودیت آب در کشور ما اهمیت زیادی دارد.

معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال گفت: میزان تولید محصولات کشاورزی از 60 میلیون تن به بالای 125 میلیون تن رسیده است که این به معنای افزایش بهره وری است. هرچند تعداد کشاورزانی که در مقیاس خرد کار می‌کنند و به صورت سنتی تولید دارند، هنوز بالاست اما میانگین تولید بعضی محصولات کشاورزی مثل سیب زمینی و ذرت در کشور از متوسط جهانی بالاتر است و نشان از آن دارد که کشاورزی ما چندان سنتی نیست.

مبصّر بیان کرد: حتی یک هکتار مزرعه ذرت نیز در کشور وجود ندارد که با بذر اصلاح شده هیبرید کشت نشده باشد. این موضوع نشان می‌دهد که کشاورزی ما در حال گذار از یک حالت سنتی به حالت مدرن است؛ هرچند کشاورزی ما هنوز به بسیاری از شاخصه‌های مدرن کشاورزی دنیا دست پیدا نکرده است.

وی خاطرنشان کرد: فردی که قصد تولید بذر گواهی شده دارد حتماً باید مجوز تولید داشته باشد. این مجوز مشخص می‌کند یک فرد از نظر علمی و تجهیزات و امکانات، اهلیت دارد؛ به عبارتی تولید کننده بذر هم باید دانش تولید بذر را داشته باشد و هم امکانات و تجهیزات مورد نیاز را برای تولید در اختیار داشته باشد.

ایران در حال گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن است

مبصّر با بیان اینکه کشاورزی ما در حال گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی مدرن است، تصریح کرد: تا 10 سال پیش تقریباً ضریب مکانیزاسیون در مزارع برنج کمتر از 10 درصد بود، اما در حال حاضر 85 درصد مزارع برنج کشور با کمباین برداشت می‌شود که این به معنای مدرن شدن کشاورزی در کشور ماست.

وی ادامه داد: یکی از شاخصه‌های توسعه بخش کشاورزی، میزان مصرف بذر گواهی شده است؛ ترویج مصرف این نوع بذر به دلیل محدودیت آب در کشور ما اهمیت زیادی دارد.

معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال گفت: میزان تولید محصولات کشاورزی از 60 میلیون تن به بالای 125 میلیون تن رسیده است که این به معنای افزایش بهره وری است. هرچند تعداد کشاورزانی که در مقیاس خرد کار می‌کنند و به صورت سنتی تولید دارند، هنوز بالاست اما میانگین تولید بعضی محصولات کشاورزی مثل سیب زمینی و ذرت در کشور از متوسط جهانی بالاتر است و نشان از آن دارد که کشاورزی ما چندان سنتی نیست.

مبصّر بیان کرد: حتی یک هکتار مزرعه ذرت نیز در کشور وجود ندارد که با بذر اصلاح شده هیبرید کشت نشده باشد. این موضوع نشان می‌دهد که کشاورزی ما در حال گذار از یک حالت سنتی به حالت مدرن است؛ هرچند کشاورزی ما هنوز به بسیاری از شاخصه‌های مدرن کشاورزی دنیا دست پیدا نکرده است.

وی خاطرنشان کرد: فردی که قصد تولید بذر گواهی شده دارد حتماً باید مجوز تولید داشته باشد. این مجوز مشخص می‌کند یک فرد از نظر علمی و تجهیزات و امکانات، اهلیت دارد؛ به عبارتی تولید کننده بذر هم باید دانش تولید بذر را داشته باشد و هم امکانات و تجهیزات مورد نیاز را برای تولید در اختیار داشته باشد.

لزوم توجه به بحث تناوب و ایزولاسیون مکانی

معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال افزود: فرد پس از اخذ گواهی می‌تواند در اراضی معرفی شده اقدام به تولید بذر کند؛ البته شرایط مزرعه تولید بذر باید بررسی شود. به طور مثال بحث تناوب یعنی عدم کشت و ایزولاسیون مکانی باید مورد توجه قرار گیرد.

مبصّر تصریح کرد: بعضی محصولات به منظور اجتناب از شیوع بیماری‌های مشترک و اختلاط ژنتیکی نباید طی سال‌های متمادی در یک زمین کشت شود. علاوه بر این ایزولاسیون مزارع نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا بسیاری از گیاهان دگر گشن بوده و گردافشانی آن‌ها به صورت آزاد انجام می‌شود؛ بنابراین در صورت نبود ایزولاسیون کافی، ممکن است ورود گرده‌های گیاهان دیگر به مزرعه، باعث اختلال ژنتیکی در تولید بذر شود.

وی با بیان اینکه در مزارع تولید بذر از بذرهای پایه‌ای که هویت و اصالت آن‌ها مشخص است، استفاده می‌شود، افزود: ناظران فنی و کارشناسان مؤسسه از این مزارع بازدید می‌کنند. هدف از بازدید تبیین اصالت مزرعه، خلوص ژنتیکی و شناسایی آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرزی است که ممکن است در مزرعه موجب کاهش کیفیت بذر تولیدی شوند.

چگونگی اصلاح و بهبود بذر

معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال گفت: بذر تولیدی با تأیید در مزرعه اجازه برداشت پیدا می‌کند و به واحدهای فرآوری بذر منتقل می‌شود. بعضی بذرها مانند ذرت نیاز به خشک کردن دارند و بعضی دیگر مثل بذر غلات و کلزا در مزرعه خشک می‌شوند و نیاز به خشک کردن مصنوعی در شرایط اقلیمی ایران ندارد.

مبصّر با اشاره به فرآیند بوجاری بذر، اظهار کرد: بوجاری به معنای جداسازی بذر خام برداشت شده از ناخالصی‌هاست؛ ناخالصی‌ها یا مثل خاک کلش غیر زنده بوده و یا مثل بذر علف‌های هرز زنده هستند. بوجاری فرایندی چند مرحله‌ای است که در آن تا حد امکان بذرهای خالص، جداسازی شده و پس از ضدعفونی بسته بندی می‌شود.

وی با بیان اینکه از این بسته‌های بذر در قالب پارت‌های مشخص نمونه برداری می‌شود، تاکید کرد: طی فرآیند نمونه برداری، نمونه مرکب کوچکی از بذرها اخذ شده و به آزمایشگاه‌های استانی و ستادی منتقل می‌شود، سپس سه آزمایش اصلی و یک آزمایش تکمیلی بر روی بذرها انجام می‌شود.

معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال افزود: آزمون خلوص فیزیکی، شمارش سایر بذور و قوه نامیه، آزمون‌های اصلی است و در صورت نیاز آزمون رطوبت و سلامت بذر از جمله آزمایش‌هایی است که باید روی بذرها انجام شود؛ چنانچه شرایط نمونه بذر با استانداردهای ملی تطابق داشته باشد، برای بذرها گواهی صادر می‌شود.

مبصّر با بیان اینکه دو گونه اصلاح بر روی بذرها انجام می‌شود، اظهار کرد: اصلاح ژنتیکی توسط به نژاد گران انجام می‌شود. طی این فرآیند گیاهان جدید یا همان ارقام به گونه‌ای آماده می‌شوند که هم دارای ظرفیت تولید بالا باشد و هم تاب تحمل در مقابل تنش‌های زنده و غیر زنده را داشته باشند.

وی ادامه داد: این بخشی از اصلاح بذر است که در مؤسسه تحقیقاتی به نژادی مثل مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مؤسسه تحقیقات برنج و حتی مؤسسات بخش خصوصی انجام می‌شود.

معاون تحقیقات کنترل و گواهی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال خاطر نشان کرد: نوع دیگر بهبود بذر، غنی‌سازی بذر است؛ هرچقدر بذرهای تولیدی ناخالصی کمتر و قوه نامیه بالاتری داشته باشند و با مواد ضدعفونی یا مواد غذایی، غنی‌سازی شوند، بهره‌وری تولید در اراضی کشاورزها بالا می‌رود.

مبصّر تاکید کرد: اگرچه امنیت بذر و امنیت غذایی در یک راستا عمل می‌کنند، اما با یکدیگر متفاوت هستند. امنیت غذایی به معنای تأمین غذای با کیفیت هم از جنبه تأمین انرژی و هم از جنبه تأمین ریز مغذی‌ها و پروتئین‌های مورد نیاز برای آحاد جامعه است، اما امنیت بذر به معنای تأمین بذر ارقام مورد درخواست کشاورزان در زمان مناسب به میزان کافی و قیمت معقول است.

وی عنوان کرد: ما سعی داریم بذر مورد نیاز کشاورزان را عمدتاً از تولیدات با کیفیت داخل تأمین کنیم و کسری‌های بذر را نیز از منابع مطمئن خارج از کشور در دسترس مصرف کننده قرار دهیم تا مجموعه این بذرهای با کیفیت بتواند با عرضه تولیدات با کیفیت، امنیت غذایی کشور را ارتقا دهند.