این اثر حاصل سالها پژوهش و تجربهٔ علمی نویسنده در حوزهٔ تعامل میان نظامهای حقوق مالکیت فکری (IPRs) با دانش سنتی (TK)، مظاهر فرهنگ عامه (TCEs) و منابع ژنتیکی (GRs) است. دکتر خادمی با تمرکز بر فرش دستباف ایرانی بهعنوان یکی از برجستهترین مصادیق دانش سنتی، تحلیلی جامع از ظرفیتها و چالشهای حقوقی، اقتصادی و فرهنگی مرتبط با حفاظت از این دارایی ارزشمند ارائه کرده است. پیشینهٔ علمی و اجرایی نویسنده بهعنوان مدیر حقوقی اسبق مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال و همکاری او با نهادهای بینالمللی از جمله سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) پشتوانهای علمی و تجربی برای نگارش این اثر فراهم کرده است.
در این کتاب، فرش دستباف ایران نه تنها بهعنوان کالایی هنری و فرهنگی با ارزش اقتصادی بالا، بلکه بهمثابه نظامی پیچیده از دانش سنتی میاننسلی معرفی میشود که دربرگیرندهی دانش جوامع محلی در بهرهگیری از منابع ژنتیکی گیاهی و حیوانی برای تهیهٔ مواد اولیهٔ مرغوب و ابزارهای مورد نیاز، و نیز مهارتهای ممتاز ایشان در زمینههایی چون رنگرزی، طراحی و بافت است.
ساختار کتاب در چهار فصل تنظیم شده است:
در فصل نخست، اسناد بینالمللی و منطقهای مرتبط با دانش سنتی و مفاهیم بنیادین آن — از جمله تعریف، حوزهٔ شمول، جوامع بومی و محلی و ذینفعان — بررسی میشود. در همین فصل، فرش دستباف ایرانی بهعنوان نمونهای بارز از مظاهر فرهنگ عامه و دانش سنتی و ارتباط آن با منابع ژنتیکی گیاهی و حیوانی مورد تحلیل قرار گرفته است.
در فصل دوم، امکان بهرهگیری از نظامهای حقوق مالکیت فکری مانند حق مؤلف، رقابت نامشروع و اسرار تجاری برای حمایت از دانش سنتی، بهویژه در زمینهٔ تولید و تجارت فرش ایرانی، مورد بررسی قرار میگیرد.
فصل سوم به نقش حقوق علائم تجاری در حفاظت از نشانهها، طرحها و نمادهای مرتبط با فرش دستباف اختصاص دارد و چالشهایی همچون ویژگیهای توصیفی، هزینههای ثبت و الزامات استفاده را بهطور تطبیقی تحلیل میکند.
در فصل چهارم، نظام نشانههای جغرافیایی (GIs) و ظرفیت آن برای ثبت و حمایت از فرشهای دستباف مناطق مختلف ایران بررسی شده و چالشهای مربوط به حمایت از این محصولات بهعنوان کالاهای دارای مبدأ جغرافیایی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
این کتاب با بررسی همزمان جنبههای حقوقی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیستمحیطی و فناورانهٔ دانش سنتی، رویکردی جامع برای درک رابطهٔ میان حقوق، توسعهٔ پایدار و میراث فرهنگی ارائه میدهد و منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، قانونگذاران و دانشجویان حوزههای حقوق مالکیت فکری، توسعهٔ فرهنگی و اقتصاد خلاق به شمار میرود.
نسخهی الکترونیکی این کتاب بهصورت دسترسی آزاد (Open Access) و با حمایت بنیاد ملی علوم سوئیس (Swiss National Science Foundation – SNSF) از طریق درگاه رسمی انتشارات بریل از طریق این لینک بهطور رایگان در دسترس علاقهمندان قرار دارد. همچنین، نسخهی چاپی این کتاب نیز برای تهیه و سفارش خرید از همان درگاه قابل دسترسی است.