بذرها اندام های گیاهی مستقلی هستند که امکان تداوم نسل گیاه را فراهم می کنند. بذر نیز مانند سایر نهاده های کشاورزی باید مجموعه ای از ویژگی های کیفی که در استانداردهای ملی بذر مشخص شده است، را داشته باشند. بذر استاندارد در چارچوب نظام گواهی بذر تولید و عرضه می شود. نظام گواهی بذر مجموعه ای از رویه ها و مقررات هستند که به حفظ اصالت و خلوص ژنتیکی و فیزیکی بذر رقم زراعی خاص کمک می کنند.

 

     بر اساس قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر مصوب 1382/04/29 موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال مرجع تدوین و پیشنهاد استانداردهای ملی بذر ، صدور مجوز تولید بذر به تولیدکنندگان و نظارت بر مزارع تولید بذر گواهی شده و همچنین صدور گواهی ترخیص بذر جهت ترخیص از گمرکات کشور است. در صورتی که نتیجه بازدیدها و آزمون های بذر نشان دهندۀ مطابقت شرایط مزرعه و بذر تولید شده با استانداردهای ملی باشد یکی از انواع گواهی بذر بنا به نوع بذر و نیاز تولیدکننده صادر می شود.

 

     تولیدکننده بذر به شخص حقوقی (شرکت یا موسسه) یا حقیقی گفته می شود که دارای امکانات و شرایط لازم برای تولید بذر یک محصول خاص است و درخواست تولید بذر مورد نظر را به سازمان جهاد کشاورزی و یا اداره خدمات کشاورزی شهر و استان محل استقرار خود ارائه می دهد تا از موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال مجوز تولید بذر آن محصول را دریافت نماید. ثبت درخواست صدور یا تمدید مجوز تولید بذر از طریق سامانه صدور یا تمدید مجوز تولید بذر در سایت موسسه انجام می شود. مراحل و فرایند تولید بذر برای متقاضیان را می توانید در ادامه مطالعه کنید. شرایط لازم برای دریافت مجوز هر یک از محصولات را در بخش مقررات تولید بذر محصولات مربوط به محصول مورد نظر مطالعه کنید.

 

     برای اطمینان از اینکه بذر تولید شده توسط تولیدکنندۀ بذر دارای شرایط استاندارد هست، موسسه دو نوع بررسی در طی فرایند تولید انجام می دهد:

    (1) نظارت بر مزرعه تولید بذر که بطور مستمر از معرفی زمین زراعی تا برداشت توسط کارشناسان ناظرانجام می گیرد. 

    (2)  نمونه برداری از بذر تولید شده برای انجام آزمون های کیفیت بذر که در آزمایشگاه های مورد تایید موسسه انجام می شود.

 

     کارشناس ناظر مزارع تولید بذر شخصی حقیقی است که صلاحیت آن برای بازدید مزارع تولید بذر توسط موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال بررسی و تایید شده است. کارشناسان ناظر صلاحیت دار از سوی موسسه کارت صلاحیت نظارت دریافت می نمایند. محدوده جغرافیایی و لیست مزارع قابل بازدید توسط هر کارشناس ناظر در ابتدای هر فصل زراعی توسط معاونت تحقیقات کنترل و گواهی بذر تعیین و به کارشناس ناظر، مراجع ذی صلاح و تولیدکنندگان بذر ابلاغ می شود.

  

 انواع گواهی بذر

     موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال مرجع ملی صدور گواهی و برچسب بذر استاندارد در ایران است. گواهی بذر (بصورت برچسب یا کارت) نشانه اصالت رقم مورد نظر، خلوص ژنتیکی رقم، خلوص فیزیکی و دارا بودن کیفیت های زیستی لازم برای کشت و کار است. بنا به نیاز تولیدکننده بذر، نوع بذر و قرار داشتن نام رقم در فهرست ملی ارقام یا فهرست منابع ژنتیکی کشور، سه نوع گواهی متفاوت برای بذرهای دارای شرایط استاندارد صادر می شود:

 

(1) گواهی بذر ارقام تجاری: این گواهی بسته به نوع بسته بندی بذر به شکل کارت یا برچسب دارای هولوگرام صادر می شود و به پارت های بذری ارقام درج شده در فهرست ملی ارقام ایران که در چارچوب نظام گواهی بذر تولید شده اند تعلق می گیرد. این گواهی تایید کنندۀ اصالت رقم اظهار شده روی پاکت، دارا بودن خلوص ژنتیکی و کیفیت های فیزیکی و فیزیولوژیک بذر از جمله خلوص فیزیکی بذر و درصد جوانه زنی بالا می باشد.

 

(2) گواهی محدود توده های بومی و ارقام محلی: این گواهی به بذر تولید شده از توده های بومی و ارقام محلی کشور که به دلایل ژنتیکی امکان درج در فهرست ملی ارقام ایران را ندارند و در فهرست توده های قابل گواهی محدود قرار دارند، تعلق می گیرد. این گواهی تایید می کند که بذر تولید شده واجد شرایط استاندارد کیفیت های فیزیکی و فیزیولوژیک بذر از جمله خلوص فیزیکی بذر و درصد جوانه زنی بالا می باشد.

 

(3) گواهی بین المللی OECD: این گواهی بر اساس برنامه بذر سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD Seed Scheme) و به منظور تجارت بذر در سطح بین الملل صادر می شود. این گواهی تایید کننده اصالت و خلوص ژنتیکی بذر می باشد و برای تایید کیفیت های فیزیکی و زیستی مانند خلوص فیزیکی، قوه نامیه و سلامت بذر، نیاز به دریافت گواهی نوع اول از یک مرجع معتبر وجود دارد.